2010'dan başlayarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Mart'ı "Dünya Nevruz Bayramı" olarak kabul etmektedir.
NEVRUZ NEDİR?
Nevruz, baharın ilk günüdür ve bu gün kuzey yarım kürede bahar ekinoksunun (gün gece eşitliği) oluştuğu gündür. Güneş, ekvatora dik açı ile gelir. Gece ve gündüz birbirine eşitlenir. Ayrıca hem kuzey hem de güney kutbu aynı anda gündoğumu hattındadırlar ve gün ışığı her iki yarımküre arasında eşit olarak paylaşılmaktadır.
Türkiye'den Kırgızistan'a, Özbekistan'dan Azerbaycan'a kadar Türklerin yaşadığı geniş coğrafyada Nevruz Bayramı coşkuyla kutlanıyor. Kazaklar, Nevruz törenlerinde ev duvarlarında kil kapları kırıyorlar, Kırgızlar "Nevruz Köcü" denilen özel yemekle Nevruz'u kutluyorlar. Özbekistan'da "Seyil Eğlenceleri" ile Nevruz coşkusu yaşanırken, Türkmenler yılın bereketli geçmesi için değişik yemekler hazırlıyor. Türkiye'de de Nevruz kutlamaları yörelere göre farklılık gösteriyor.
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Afganistan ve Tacikistan'da milli bayram olarak kutlanan Nevruza verilen isimler yöreden yöreye bile değişiklik gösteriyor. Farsça "yeni gün" anlamına gelen Nevruz, dünyadaki çeşitli Türk topluluklarında "en ulu gün" olarak biliniyor ve "navrız", "yeni gün", "mart dokuzu", "ulu kün", "şagaa", "ısıah", "yengi kün", "çıl pazı" gibi isimlerle anılıyor.
TÜRKİYE'DE NEVRUZ
Nevruz Bayramı, Türkiye'nin her bölgesinde birbirinden ilginç şekillerde kutlanıyor. Bu adetlerden bazıları ise şöyle:
Kars ve çevresinde bu günde kapı dinleme, "baca-baca" adetleri görülüyor. Evde bulundurulan çeşitli meyvelerden, baca-baca gezenlere veriliyor. Tunceli çevresinde erkekler alınlarına kara sürerek su kaynaklarına gidiyor. Bu karaları orada temizleyen erkekler, dualar ederek isteklerini dile getiriyor. Diyarbakır'da halk, eğlence ve mesire yerlerine giderek Nevruzu kutluyor.
Tahtacı Türkmenlerinde Nevruz, "Sultan Nevruz" adıyla anılıyor. Komşu mezarları ziyaret ediliyor. Herkesin güleryüzlü olduğu Nevruzda suçlar bağışlanıyor. Eski mart ayının 9'uncu günü kutlanarak yaylalara çıkılıyor. Bununla ilgili halk arasında "Mart dokuzundan sonra dağlar misafir alır" ifadesi kullanılıyor.
Ağrı ve çevresinde o gece gençler bir dilek tutarak kapıları dinleyip içerideki konuşmaları yorumlayarak niyetlerinin tutup tutmayacağını anlamaya çalışıyor.
Uşak'ta bu gün için "yıl yenilendi" tabiri kullanılıyor. Giresun'da "mart bozumu" adıyla kutlanan Nevruz'da çevredeki akarsulardan su getirilip hayvanların üzerine serpiliyor. Sivas'ta o gün gök gürlerse o yıl ürünün bol olacağına inanılıyor.
Tekirdağ'da Nevruz soğukların sonu, baharın başlangıcı olarak kabul ediliyor. Edirne'de eski hasırlar yakılıp "mart içeri, pire dışarı" diyerek üzerinden atlanıyor. Kırklareli'nde Nevruz, "mart dokuzu" adıyla kutlanıyor. Çeşitli yiyecekler hazırlanarak kırlara gidiliyor.
Gaziantep ve çevresinde 22 Mart gününe "Sultan Navruz" adı veriliyor. Halk arasındaki inanca göre, Sultan Navruz güzel bir kızdır ve 21 Mart'ı 22 Mart'a bağlayan gece batıdan doğuya doğru göç eder, bir başka inanca göre ise kuş kılığında uçan bir derviştir. Nevruz gecesi Sultan Navruz'un geçtiği saatte uyanık olanların bütün dileklerinin gerçekleşeceğine inanılıyor.
NEVRUZ BAYRAMI
Orta Asya'dan Balkanlardaki uluslara kadar çok geniş bir bölgede yerel renk ve inançlarla kutlanan Nevruz, her ulusun kendi kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirdiği, özü itibariyle baharın gelişinin kutlandığı coşkuyla karşılandığı bir gündür.
Yaşadığı geniş coğrafyada doğa ve çevrenin uyanışının kutlandığı Nevruz Bayramı'nın Anadolu'da ve Türk kültürünün yayıldığı bölgelerde de son derece köklü ve zengin bir geçmişi vardır.
Nev(yeni) ve ruz (gün) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen ve Yenigün anlamını taşıyan Nevruz, kuzey yarımkürede başta Türkler olmak üzere birçok halk ve topluluk tarafından yılbaşı olarak kutlanır.
Gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart'ta güneş göçmen kuşlar gibi kuzey yarımküreye yönelir. 21 Mart ile birlikte havalar ısınmaya, karlar erimeye, ağaçlar çiçeklenmeye, toprak yeşermeye, göçmen kuşlar yuvalarına dönmeye başlar.
Bu nedenle 21 Mart bütün varlıklar için uyanış, diriliş ve yaradılış günü olarak kabul edilerek, Nevruz/YENİGÜN bayramı adıyla kutlanır.
Orta Asya'da yaşayan Türkler, Anadolu Türkleri ve İranlıların yılbaşı olarak kabul ettikleri güne Nevruz adı verilir ki, yeni gün anlamına gelir. Gece ve gündüzün eşit olduğu Miladi 22 Mart, Rumi 9 Mart gününe rastlamaktadır.
Nevruz-i Sultani, Sultan Nevruz, Sultan Navrız, Navrız, Mart Dokuzu gibi adlarla da anılmaktadır.
Oniki Hayvanlı Türk Takviminde görüldüğü üzere Türklerde de çok eskiden beri bilinmekte ve törenlerle kutlanmaktadır. Türklerde Nevruz hakkında başlıca rivayet, bugünün bir kurtuluş günü olarak kabul edilmesidir. Yani Ergenekon'dan çıkıştır. İşte bu nedenle bugün Türklerde Nevruz, yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilmiş ve günümüze kadar bayramlarda kutlanagelmiştir. Orta Asya'daki Türk topluluklarından Azeri, Kazak, Kırgız, Türkmen, Özbek, Tatar, Uygur Türkleri, Anadolu Türkleri ve Balkan Türkleri Nevruz geleneğini canlı olarak günümüze kadar yaşatmışlardır.
