Türkünün Ürgüp yöresine ait olduğu bilinmektedir. Ancak öykünün kahramanları kimlerdir net olarak bilinememektedir. Öykünün Kızılırmak yakınlarında bir köyde geçtiği düşünülmektedir.
Türkü konusunda değişik öyküler halk arasında yaygındır. Bunlardan birisi, Ayşe, yeni evli güzel bir gelindir. Yeni evlendikleri eşi askere giderken eşini yaşlı babasının yanına bırakıp askere gitmek zorunda kalır. Gelin ve kayınbaba birbirlerini çok severler, bir gün kayınbaba çadırın eğilmesi sebebiyle sinirlenip Ayşe'ye bir tokat atar, Ayşe beklemediği bu tokadı hazmedemez ve gidip kendisini sele-suya-atar(intihar eder).
Türkünün değişik başka bir öyküsüne göre de; Gelin Ayşe’yi çok seven kayınpeder Ayşe’nin intiharına dayanamaz ve Ürgüp dağlarına çıkar evine gelmez, daha kötüsü de aklını yitirir. Bir rivayete göre o da daha sonra ölür ya da kendini öldürür.
Türkü sözlerinden anlaşıldığı üzere olay şehir veya köy merkezinde değil yaylada ya da ova da yaz ayında kurulan çadır içinde meydana gelmiştir. Türkünün halen Gülşen Kutlu,Nazlı Özksüz,Vildan Turan ve Fatih Alkaya tarafından seslendirildiği bilinmektedir.
Refik Başaran’ın sözleri ile plağa aktarılmış şekli;
Ayşe’min yeşil sandığı
Daha elinin değdiği,
Hiç aklımdan çıkmıyor
Gapılıp sele gittiği,
Aman Ayşe’m mor menevşem
Dağlar başı duman Ayşe’m
İndim Ürgüp çöllerine
Döneceğim güman Ayşe’m
Gara çadır eymeyinen
Göğsü sedef düğmeyinen
Adam gendin selemi atar
Gayın baba döğmeyinen
Aman Ayşe’m mor menevşem
Dağlar başı duman Ayşe’m
İndim Ürgüp çöllerine
Döneceğim güman Ayşe’m
Gara çadırlar guruldu
İçinde demler sürüldü
Ağlama sen gelin Ayşem
Gayın pederin vuruldu
Aman Ayşe’m mor menevşem
Dağlar başı duman Ayşe’m
İndim Ürgüp çöllerine
Döneceğim güman Ayşe’m
Yöre; Nevşehir
Kaynak Kişi: Refik Başaran
Notaya Alan: Mehmet Özbek
Yerel sözcükler
Güman: Zan, Tahmin, istek heves, (türkü de inan) anlamına gelmektedir.
Gara: Kara
Gayın peder: Kayınbaba
Gendin: Kendi
Guruldu: Kuruldu
Demler: Sefa, keyif
Yararlanılan kaynaklar;
-Vikikaynak
-Hasan Şahin, Folklor araştırmacısı, Hasanlar Köyü
-Yavuz İşçen, Ürgüplü Refik Başaran, Peribacası Dergisi, Nisan 2007
https://www.fibhaber.com/aysemin-yesil-sandigi-turkusu-ve-oykusu
Uğur Önür’den Ayşemin Yeşil Sandığı
<iframe width="866" height="487" src="https://www.youtube.com/embed/q3nXbxIAV4U" title="Uğur Önür - Ayşemin Yeşil Sandığı (GELİN AYŞE)" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>